Proost! Op 2011 & 2012

We zitten alweer eind december 2011. De eerste negen maanden van EthiekZaak zitten er op. Een EthiekMarathon. Een EthiekTafel. Met onder meer alumni en ouddocenten van ons EthiekInstituut aan de Universiteit Utrecht en prof. dr. Heleen Dupuis, die spontaan aanschoof. En die zonder aarzelen een impromptu speech gaf over de maatschappelijke rol van de ethicus. Heerlijk! Daarnaast hebben we zowaar twee echte opdrachten gedaan. Stichting Techniekpromotie gaven we tips over ethische aspecten van emerging technologies en met Amerpoort en Link4All leden dachten we na over ethische vragen in relatie tot verstandelijk gehandicapten en (veilig) internet. We kregen offerteaanvragen. Voerden oriënterende gesprekken. Maakten op veel plekken kennis. Aan het eind van 2011 kunnen we met gepaste trots melden dat we projecten op stapel hebben staan waar we in januari 2012 aan mogen beginnen. We kunnen niet wachten. t Is dat alle indrukken van 2011 ook even om aandacht van ons vragen om ze te verwerken, anders zouden we zonder mankeren dwars door kerst en oud en nieuw doorstomen naar 2012 met de mouwen omhoog.

Het moge duidelijk zijn: wat een rit hebben wij erop zitten in 2011 mensen. We blijven ons verbazen. Verbazen over wie we allemaal hebben mogen ontmoeten. Mogen spreken. Mogen bevragen. Waar we aan tafel mochten schuiven. Waar we mee mochten denken. Onze dank gaat uit naar hen die bereid waren en zijn ons een kans te geven. Het gewoon eens te proberen in good spirits. Die samen met ons willen ontdekken, genieten, lachen, leren en ethische vragen op tafel willen leggen. Wij genieten van jullie, van de samenwerking die ontstaat en zich ontwikkelt.

Op de valreep van het einde van ons oprichtingsjaar 2011 denken wij terug aan de dag waarop we tegen elkaar zeiden: "Weet je, we gaan het gewoon DOEN. EthiekZaak gaat het heten en we gaan eerst gewoon maar eens met ons idee onderweg. En we zien wel waar we heen varen."

Wij heffen het glas. Op u die het met ons durfde. En op onszelf omdat we durfden onderweg te gaan, om te kijken waar dit avontuur ons brengen zou. Proost, op een avontuurlijk 2012!

EthiekZaak is onderweg

Wij keken om. Of beter: op. Onze eigen blog. En zagen 1 september alweer als laatste datum. Dat kan natuurlijk niet! Social media zijn actueel. Vers. Up to date. Foei toch. We waren dan ook veel uitpandig. Want EthiekZaak werd gebeld. Jawel! Voor werk. Vers terug van vakantie was daar Amerpoort aan de lijn. Of we een middag wilden begeleiden over verstandelijk gehandicapten op internet. In het kader van link4all. Een prachtig onderwerp. Dat bol staat van de morele vragen. Ethische analyses. Waar behoefte was aan een "andere" aanpak. Met als doel om in ieder geval enthousiasme en inspiratie voor het herkennen en oppakken van morele vragen te stimuleren. Voor EthiekZaak: ingraven in de materie. Feiten verzamelen. Vragen zien. Morele aspecten identificeren. Kortom: voorbereiden die boel. Voor de dag zelf? Zie de #vg20 op twitter voor reacties.

De dag erna bij een andere grote zorginstelling op gesprek te mogen over het aan het werk krijgen van ethiek. Waarvoor we nu met een eerste voorstel door mogen komen. "Hoge school ethiek" zoals een van onze inspiratiebronnen het noemde. Onze hersenen kraken, onze harten kloppen sneller. Pionieren. Zoeken. Ontdekken. Heerlijk.

En dan zijn we natuurlijk nog onderweg met de afronding van de EthiekTafel. Die was alweer 13 oktober. Een verslag in beeld staat al op onze site. Het verslag naar de deelnemers komt eraan. De impromptu speech van prof. dr. Heleen Dupuis staat ondertussen op YouTube.

Kortom: EthiekZaak is onderweg. Well & truly. Nou het regelmatig bloggen nog....

Het Quotum voor Vrouwen in de Top.

Meer oorbellen, meer jurken, meer XX. De Nederlandse bedrijfstop ziet er in 2016 anders uit. 30% vrouw. Na het door de Eerste Kamer unaniem goedgekeurde streefcijfer, zullen de komende jaren bestuurlijke benoemingen plaatsvinden in een sfeer van feminien favoritisme.

Een ethische zaak, daar hoef je geen hoge hakken voor aan te hebben. Een vacante plek in de Raad van Bestuur genereert nu zoekende blikken op beschikbaar vrouwvolk. En dat zijn geen steelse blikken. Onverbloemde huwelijksaanzoeken. Moetjes?

Moetjes, die hebben we in de vorige eeuw al achter ons gelaten. Het quotum is geen dwang. En evenmin een excuus. Maar het heeft zonder enige twijfel direct invloed op het aanstellingsbeleid in de top.

En dan ligt er een interessante morele vraag op tafel. Iemand benoemen of benoemd worden mede op basis van het vrouw-zijn, wanneer is dat ethisch oké? Uitdagend klusje, zegt EthiekZaak.

De aanstellingen gedreven door het 30%-quotum gaan er aankomen, dat staat vast. En dat dat moreel ongemak met zich meebrengt, is niet meer dan logisch. Zaak dus om dit moreel ongemak handen en voeten te geven. Niet alleen omdat het helpt de scheve ogen, het gefluister over inferioriteit en hinderlijk stoelpoten-gezaag te voorkomen, maar omdat uiteindelijk een meer evenwichtiger Nederlandse bedrijfstop iedereen ten goede komt. Want als je achter dat idee niet kunt staan: niet doen, geen "moetje" begaan, dat is twintigste-eeuws.  

                                                                                                           

EthiekTafelen!

Ontspanning. Comfort. Genot. Lekker eten. Met een goed drankje. Ethische vragen. Zie daar: de ingrediënten voor de EthiekTafel! Een concept dat vanaf het begin van EthiekZaak al met ons meereist. En zich ontwikkelt. Actie = reactie immers. En die reacties hebben ons gebracht tot een herpositionering van de EthiekTafels. Waar we begonnen met het idee om de EthiekTafels helemaal zelf te organiseren, kwamen we erachter dat de Tafels goed landden bij managementteams, groepen vakgenoten binnen een organisatie of een anders samengestelde groep collega's.

Die ontdekking hebben we eens even laten bezinken. Ermee gespeeld. Even mee op vakantie genomen. In de skypegroep gegooid. Net als een echt bedrijf. Met als resultaat de herpositionering van de Tafels. De Tafels zijn nu een product dat we aanbieden aan (potentiële) klanten. De inhoud bepalen we samen met de klant. Het menu maken we er passend bij. Want ieder gezelschap vraagt om eigen combinaties van zoet, zuur, bitter en zout. Met natuurlijk daarbijbehorende entourage. Zodat eenieder zich welkom voelt.

Oh jongens, wij hebben er al helemaal zin in! U ook? Laat het ons dan weten met een belletje of een mailtje. Wij komen graag langs kom te kijken wat we voor en met u mogen bekokstoven!

Ethiek cadeautje

EthiekZaak is weer open. Met nieuwe ontwikkelingen. Nieuwe afspraken, nieuwe contacten. Op gesprek bij een museum, bij collega's, bij instellingen, contact gemaakt met anderen die in dit fascinerende veld aan het pionieren zijn, de Engelse site aan het invullen...en een relatiegeschenk aan het ontwikkelen. Een geschenkje voor (toekomstige) klanten. Dat EthiekZaak symboliseert. En da's nog best even zoeken. Een "dingetje? Een "grapje"? We lieten het eens bezinken. Kauwden er wat op. Et voila: daar was het idee! Iemand noemde op twitter EthiekZaak ooit "one part sweetness, two parts passion". Die hebben we als uitgangspuntgenomen. Voor het ontwikkelen van de EthiekZaak choco wel te verstaan. Die nog in ontwikkeling is. Hieronder een voorproefje: pure chocolade met chili als basis. Daarop een proef met munt. Een puur. En een met een verrassend helend plantje. Of het wat gaat worden? "Iets" wordt het altijd. Proeven doen we binnenkort als het helemaal opgestijfd is. En dan nemen we het besluit. We laten het jullie weten!

De eerste 12 weken

EthiekZaak bestaat 12 weken. Weken van ontdekking, ontmoeting, contact, plezier, mee- en tegendenken, friskijken....tijd voor een klein feestje van de EthiekZaakMaten dus. Bij De taart van mijn Tante in Amsterdam. Konden we meteen vieren dat een van de maten drie weken op vakantie gaat en de ander gewoon even rustig aan gaat doen op Ethiek gebied. Want we hebben geen makkelijk vak en geen makkelijk pad gekozen. Maar wel het mooiste dat er is!

Op stap!

De afgelopen weken zijn we intensief op stap geweest. Zo intensief dat het blog er even bij in schoot. De broodnodige update nu dus!

Waar zaten we? Overal zo’n beetje. Bij een ethics & compliance officer, bij ethici onder andere van de TU Delft, bij Kennispunt in Utrecht, bij de directeur van een bedrijf in Zaandam, bij  Cok Bakker, bij MVO als businessdriver in Vianen.....Stuk voor stuk bijzondere ontmoetingen, inspirerend en open gesprekken.

We zijn blij dat we op zoveel plaatsen zo welkom zijn om in ieder geval eens kennis te komen maken. Het zijn verfrissende gesprekken. Ethiek is dus helemaal niet zo wijsneuzerig, oubollig en stoffig als zo hier en daar wordt gedacht. Een gesprek over identiteit, vertrouwen, mens-organisatie, professionaliteit, dilemma’s en persoonlijk moraliteit is gewoon chill. En daarnaast is het verwarmend en zelfs ontroerend om te merken dat onze ethiek invalshoek, de onderwerpen waar we over gaan, de “toolbox” die we hebben met zoveel gemeend enthousiasme wordt onthaald.

Wat wij uit onze strot krijgen, vinden we zelf zo nu en dan ook best wel aardig. Al doende leert men en we ervaren groeiende routine in het vertellen van ons verhaal. Ethiek operationeel maken, meerwaarde creeren door ethische besluitvorming.  5 Seconden is inmiddels genoeg om de blik “ethiek, o jee, moeilijk, lastig, hoog, ver” om te buigen naar “leuk! Wauw!” Da’s winst. Voor ons en de ander. En zo hebben we  per ongeluk een geheel eigen KPI ontwikkeld.

Het belang daarvan begrepen we gister bij de Sogeti bijeenkomst over MVO als businessdriver. Het gaat om certificaten, businesscases en KPI’s. Dat belichaamt vertrouwen in het bedrijfsleven. Dat is wat zorgt dat je klanten kunt krijgen, beluisterden we. Business intelligence gaat over meetbare informatie. Meten is weten, gissen is missen. De categorie "zoeken"? "Innoveren"? Dat wordt gedaan als je er een businesscase van kunt maken. Niks niet open uitkomst. Zoeken is vinden. In een klap begrepen we dat we verdomd goed zitten met ethiek en EthiekZaak. Want uit onder meer dit artikel blijkt dat “it pays to give a damn”. Voor rupsjes nooit genoeg levert een Google search op de termen pays to be ethical nog veel meer op aan heuse harde feiten. Dus met onze businesscase zit het wel snor. 

Bijna belandden we zelf acuut in een comfortzone, we zagen al stapels werk op ons afkomen….Maar verdorie, waarom zijn we nou te eigenwijs om ethiek te laten vangen in tick box computerprogramma’s? Om te accepteren dat ethiek geregeld is als medewerkers een of meerdere keren per jaar in een test de goede keuze aanklikken waarmee ze aangeven dat ze begrepen hebben wat het is om integer te zijn? Waarom o waarom willen we nou toch echt ethiek in de werkelijke beroepspraktijk hebben? Voorbij boekjesdilemma’s naar wat werkelijk speelt? Waarom laten we nou identiteitsvragen van organisaties en medewerkers niet gewoon lekker bij marketing liggen en gaan we daar een goede studie in doen? Dan hebben we tenminste een vak. Maar nee hoor. We willen natuurlijk diep nadenken. En nog veel erger. We willen dat anderen dat ook doen. Uit de comfortzone, weg van de hoogvlakte van het eigen gelijk. Met volle vaart op naar de durf om te twijfelen en te zoeken zonder vindgarantie. Hard doorstoten naar het belang van de menselijke maat. En we claimen dan ook nog dat dit graven naar fundamenten het leven van professionals en organisaties eigenlijk makkelijker maakt. Terwijl de hele wereld gewoon lekkere concrete oplossingen wil. Of de vraag zich daar nou voor leent of niet.

Misschien komen we van de zomermaanden wel tot inkeer. Laten we onze eigenwijzigheid op een strand liggen of verstoken we m op de barbecue. Hoewel…een portie zetten we alvast op kweekgrond zodat het lekker welig kan gaan tieren. 

Ethiek tussen angst, moed, macht en leiderschap

Naar aanleiding van de EthiekMarathon ging EthiekZaak op bezoek bij Ad van Vugt, ondernemer in Zaandam en Bestuurslid van de Hans van Mierlo Stichting

het wetenschappelijk bureau van D66. Dat resulteerde in een gesprek over ethiek tussen moed, angst en het vermogen om leiderschap te tonen. Van medewerkers en directie. Een vermogen dat steeds belangrijker wordt in een tijd waarin organisaties tegelijkertijd zowel groter als platter worden. Waarin de hiërarchische structuren veranderen en per consequentie van iedere medewerker meer verantwoordelijkheid en dus meer eigen oordeels- en beslisvermogen wordt gevraagd. Het beroep op de persoonlijke moraliteit van medewerkers, managers en directieleden zal in de toekomst steeds groter worden. Naar aanleiding van het gesprek vroegen wij Ad een blog te schrijven. 

De moed om verantwoordelijkheid te nemen

‘Why is authority always a problem?’. Deze vraag stelde Engeland’s meest geciteerde socioloog Frank Furedi, onlangs in zijn Thomas Moore lezing. Hij was in Nederland op uitnodiging van de Radboud Universiteit Nijmegen (het zogenaamde Soeterbeeck programma). Furedi wordt een dwarsdenker genoemd vanwege de standpunten die hij regelmatig inneemt over maatschappelijk vraagstukken. Zo is hij bijvoorbeeld van mening dat de autoriteit van ouders, leraren en ouderen over jongeren hersteld moet worden. In zijn lezing ging hij in op de vraag waarom volgens hem autoriteit/gezag nodig is, waar en waarom we het zijn kwijtgeraakt en hoe we het kunnen herstellen.

Waar hebben we het over als het gaat om autoriteit? Furedi gelooft niet in geconstrueerde autoriteit. Hiervan is sprake als mensen zich een houding aanmeten die alleen op een titel of functie is gebaseerd. Hij gelooft in authentieke autoriteit, gebaseerd op bewezen inhoudelijke kwaliteiten gecombineerd met verantwoordelijkheidsgevoel en moed (bij dat laatste barstte de zaal overigens in lachen uit. Waarom eigenlijk?). Die authentieke autoriteit vindt zijn plaats ergens in het spectrum tussen macht en overleg. Blinde macht heeft geen gepercipieerde autoriteit en wordt alleen uit angst erkend. Puur overleg staat autoriteit in de weg; anders is het immers geen overleg meer (hiermee verwijzend naar Habermas’ communicatieve realiteit. Habermas  was  overigens diezelfde week in Amsterdam).

Volgens Furedi zijn de authentieke autoriteit kwijt geraakt toen we vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw de gelijkwaardigheid van mensen gingen nastreven, gingen geloven in de anti-autoritaire opvoeding, de inspraak en medezeggenschapstructuren. Hierbij werd mede verantwoordelijkheid niet vereist, en die is essentieel voor authentieke autoriteit. Wat daarom volgens Furedi nodig is om het gezag te herstellen is in de eerste plaats het herstellen van wat hij noemt de ‘discretionaire bevoegdheid’ om te handelen op basis van bewezen inhoudelijke kwaliteiten. Met daarbij de noodzaak van het erkennen dat er dan wel eens iets fout kan gaan; hiervan leert men alleen maar.

Het tweede element voor gevestigd gezag noemt hij moed. De moed om vanuit eigen moraliteit, kennis en ervaring ergens voor te gaan staan. De rug recht te houden en zich uit te spreken in het publieke domein (dit betreft ‘de mensen onderling’ – PPC 2009). Niet te zwichten voor het argument; ‘wat maakt het nou uit als ik iets doe’ maar het voortouw nemen (hier komt overigens het word autoriteit vandaan: het Latijnse auctoritas  dat initiëren betekend) en leiderschap tonen op het niveau waarop je invloed hebt. Laten zien waar je voor staat.

Waarom is dat herstellen van gezag nodig? In een maatschappij waarin moraliteit niet wordt opgelegd maar door mensen zelf moet worden bepaald op individueel niveau is veel leiderschap nodig. Want pas in de dialoog met anderen ontstaat consensus over wat voorlopig en contextueel bepaald de waarheid is waar we ons mee kunnen verenigen. En om te voorkomen dat dit een schreeuwpartij wordt, is het goed als er mensen zijn die over de dingen hebben nagedacht en op kennis en ervaring gebaseerd een gefundeerde mening hebben. Dan is leiderschap niet op hiërarchie maar op gelijkwaardigheid - inclusief verantwoordelijkheid - gebaseerd en wint de kracht van argumenten

En de winnaar is.....

Dennis van Putten met zijn vraag over het olie boren in dictatoriale landen - hoe moet je daarin handelen als vooraanstaand hoog technologisch bedrijf? Dat is de winnende, lastigste vraag van de EthiekMarathon. Want van alles komt daarin samen. De wens om het aangename met het goede te combineren. Wat misschien niet mogelijk is. En laat je dan het goede of het aangename los? Werken met normen en waarden tussen verschillende culturen. Wat hou je aan? Hoe ga je daarmee om? Bestaat er zoiets als ethiek zonder vuile handen? Bestaat er zoiets als handel zonder vuile handen? En vele andere vragen.

EthiekZaak feliciteert Dennis van harte en nodigt iedereen uit mee te denken over de vraag:

Als hoogtechnologisch bedrijf win je grondstoffen in een land met een dictatoriaal regime:

Welke ethische vragen kom je tegen en welke principes zijn leidend voor je bedrijf om je handelswijze op een goede manier te verantwoorden?

?wie profiteert van de opbrengst?

?wat doet het regime met de inkomsten?

? in hoeverre is het bedrijf verantwoordelijk voor de bestemming van de inkomsten?

? wat is de taak van de internationale politiek in deze kwesties?

? en in hoeverre speelt de benzine-tankende consument een rol?

? zijn er zaken die in geen geval zouden mogen gebeuren?

? wat kan een positieve invloed van het bedrijf op het land zijn?

De onbeantwoorde vragen

24 uur lijkt veel, heel veel. En dan gaat zo'n marathon los en is het opeens weinig. Heel weinig. Te weinig in ieder geval om alle vragen te beantwoorden. Een aantal vragen zijn we dan ook niet aan toe gekomen:

• een werksituatie waarin veel wordt geroddeld en jij daar niet aan mee wilt doen. Maar dat niet meedoen betekent dat jij zelf in diskrediet wordt gebracht...hoe kies je daarin de goede weg?
• waar ligt jouw verantwoordelijkheid als werknemer als je baas in China produceert, terwijl bekend is dat in de fabrieken waarmee zaken wordt gedaan de arbeidsomstandigheden niet aan de westerse normen voldoen?
• Is het verantwoord dat wetenschappers in het huidige klimaat van veranderingen en complexiteit blijven vasthouden aan een zender dominante communicatie die vooral informatief en persuasief is, gericht naar een breed publiek waarbij ze het publiek vaak beschouwen als onwetend, inconsequent, manipulatief? Is dialoog niet een beter uitgangspunt waarbij wetenschappelijke kennis integreert met ervaringskennis, waarden en normen van de samenleving? En indien ja, waarom of wanneer zou dit dan BETER zijn? En hoe moet zo een dialoog er dan uitzien?
• Hoe kunnen bedrijven beginnen met het werken met ethiek in de praktijk? Begin je bij een code of juist bij bewustwording? En heb je wel een code nodig of is die toch zinloos als de bewustwording niet plaatsvindt (vertaling van een Engelse vraag).

Prachtige vragen. Met een duidelijk ethisch perspectief erin. Maar we zijn er niet aan toegekomen. Pakken we ze op? Maar natuurlijk. Alleen NU EVEN NIET, zeggen wij dan met een cup a soup in de hand. We geven er prioriteit aan om de marathon af te ronden, een boekje te publiceren over de marathon, het internationale netwerk van ethici te mobiliseren en om weer op acquisitiepad te gaan. Waarbij we overigens de derde vraag over de wetenschappers meenemen in een colloquium voor de TU Delft waarvoor het voorstel in de maak is. En de andere vragen: die nemen we mee naar de marathon van 2012!

Dat hebben we mooi weer gedaan.

Het recht op een leven zonder mening, kan dat?
Maarten van der Sande, TU Delft

Kunnen ja. Maar onze vraag: is dat dan een goed leven? En dat is waar ethiek om draait: het goede leven. En daarmee ben je de laatste vraag die wij beantwoorden. Kort, bondig. 3.35 uur. Bier. Proost!

How do I deal with my tolerance in the face of the intolerance of other people, e.g. regarding homosexuality?

a US teacher

Eminent Dutch philosopher prof. dr. Paul van Tongeren has described tolerance as having stamina with living with a problem: sticking with your own conviction and simultaneously allowing other peoples conflicting conviction. The book of Van Tongeren has as far as we know not been translated into English, however on the site Stand to Reason – www.str.org - we found some excellent articles on tolerance tolerating intolerance. Stick it out! And keep the tolerance dialogue going!

Wij, dames van Stichting Sukuma Wiki, hebben twee ethische vragen voor jullie, die te maken hebben met ons weeshuis in Ukunda, Kenia (bij Mombasa). Beetje context: we willen in een tijdsbestek van een paar jaar (2016) toewerken naar een zelfstandig weeshuis, dat zichzelf kan bedruipen. Daarvoor is het nodig actie te ondernemen en eigen initiatief te zien bij de Mama en het bestuur van het weeshuis: Peacefull Orphanage. Dat lukt maar moeilijk en dat is dan weer niet vreemd, het blijft Afrika en wij zijn natuurlijk ontzettend Europees en doelgericht in onze acties en communicatie. Voor het op eigen benen krijgen van het weeshuis denken we aan het inzetten van vrijwilligers, ofwel om te bouwen aan een zelfstandig weeshuis, ofwel als bron van inkomsten als educatief programma voor vrijwilligers. Maar: dat gaat niet zomaar en vergt oprganisatie. De huizige bezoeken ana het weeshuis betalen we zelf, maar als dat frequenter wordt gaat dat gewoonweg niet meer.

Tweede punt is dat een aantal van de kinderen in het huis tegen de 18 jaar oud zijn (en soms al daarboven). Ze hebben veelal echter nog niet de basisschool of middelbare school afgemaakt. In Kenia mogen in een erkend weeshuis eigenlijk geen kinderen van boven de 18 worden meegeteld, die worde n geacht voor zichzelf te kunnen zorgen. Maar ja, we willen ze ook niet zomaar op straat zetten, dus hebben we besloten om met ze te werken aan hun toekomstplannen, ze moeten per slot van rekening binnen afzienbare tijd wel op eigen benen kunnen staan. daarvoor voeren we gesprekken met ze en we vragen ze zelf te beargumenteren waarom ze een bepaalde opleiding willen volgen en daar dan het nodige voor te regelen. dat doen ze niet altijd, vaak heel laat en pas na heel vaak aandringen en dreigen met sancties (als je ons niets laat zien kunnen en willen wij niet betalen....).

Bovenstaande resulteert in onze volgende dilemma's:

Is het verantwoord om vrijwilligersreizen aan te bieden naar het weeshuis en waarbij de reis van de organisator wordt betaald door de vrijwilligers?

Is het verantwoord om de opleiding van een van de kinderen niet te betalen als ze de beloofde papieren niet tijdig opsturen (waardoor hun toekomstmogelijkheden gekortwiekt worden)?

We horen graag hoe jullie hierover denken!

Hartelijke groet en veel succes met jullie marathon!! Nog maar een paar uurtjes!

Claudia de Graauw, Eliane de Vilder, Marian Fransen-de Lange en Marian Kat-de Jong

EthiekZaak geeft jullie de volgende gedachten mee, om 3.15 uur maar de gedachten vorming begon net nadat wij Paul van Tongeren hadden gesproken en dat was behulpzaam voor jullie vraag!

1.   Is transparantie is hier de kern? Dan biedt inzicht in je financiën aan de vrijwilligers en maak het tot een keus.

2.   Vraag je binnen je projectgroep af of Nederlandse vrijwilligers daarheen moeten om het weeshuis te bouwen. Wellicht zit er een alternatief in (het gunnen van verantwoordelijkheid) aan de oudere wezen daar?

3.   Het papierwerk is een primair praktische aangelegenheid. Als gedachte: de verantwoordelijkheid neem je, maar die houdt op enig moment ook op.

4.   Al zijn de papieren niet op orde, dan is er nog steeds iets bereikt. Wat dan wellicht niet uit te drukken is in een diploma of een papiertje. Iets is beter dan niets?

5.   Elke keuze brengt een morele last met zich mee, bij al het goede en alle goede intenties komen ook zaken die je niet kunt realiseren. EthiekZaak adviseert: maak voor het omgaan met die morele last ruimte en zorg binnen je team van Stichting Sukuma Wiki

En voor de sponsorwerving: Organiseer een (ethiek)marathonnetje om de kosten te dekkenJ!

The Medical-Industrial Complex: What are sources of awareness of this complex in the bioethics community?

Cath University Korea

A new source is just occuring: the international NGO Bioethics without Borders, which Henk ten Have alerted us to today during our marathon. This brand new initiative is hosted by Duquesne University, the Center for Healthcare Ethics if we understood professor Ten Have correctly. Watch this brandnew initiative, that connects bio-ethicists around the globe!

Hoe ga je om met landen waar je als westers land zaken wilt doen, maar waar smeergeld heel gewoon is?

Jongens, jongens, wat een ellende is ethiek om 3.11 uur. Gelukkig hadden we het hier met EthiekTeam vanmiddag over. En daar kwam voor nu het volgende uit:

Is het zo dat er wordt gevraagd? Iedereen doet het? Wat gebeurt er dan? En waar zie je dan nog handelingsperspectief? Is het te voorkomen? Dan zit je al in een positie waardoor je weet wat je gaat doen. Ik zit hier niet om de wereld te verbeteren maar om handel te drijven. Iedereen doet het hier.

In hoeverre is het anders – meegaan met de gewoonte van het land – wel weten hoe het zit in dat land? Maakt het moreel nog uit of het om geld gaat? Schoenen uit doen ipv geld? Frauderen? Mate van rechtmatigheid en rechtvaardigheid. Gaat het aanpassen aan de mores van het land overal op? In hoeverre kun je ook zeggen: deze gewoonte conformeer ik mij niet aan. Wie wordt erdoor geschaad? Wie zijn de betrokkenen? Gaat ook om omstandigheden. Publiek land kan worden verhandeld door een minister die daar legaat voor krijgt. 

Als je aan smeergeld toegeeft, werk je mee aan systeem waar de niet-kapitaalkrachtigen slachtoffer van zijn. Nooit smeergeld geven? Wat houdt het in stand als je smeergeld gaat betalen/

Smeergeld is net als met chantagegeld, er is nooit echt een einde aan. Smeergeld aan rechtvaardigheid linken: je krijgt partijdigheid. Onpartijdigheid is de basis van juist ethisch handelen. De ene mens is niet meer waard dan de andere mens.

Mmmmm, dit kon nog wel eens een van die blogjes zijn waar we later niet trots op zijn. Wie denkt mee? Wie denkt anders? Wie denkt door? En wie voelt zich uitgenodigd? 

Vraag 26 (cultuursector) Organiseer je een afscheid voor iemand die ontslagen is door bezuinigen?

Antwoord:

Dank, dank voor deze fantastische vraag want hier kunnen wij – zeker op dit uur straffeloos – na 23 uur afwegen, plussen en minnen, mitsen en maren op roepen: ja ja ja ja! Maak er een extra groot feest van, laat zien dat deze medewerker de bloem van de organisatie was of wat het ook zij. Pak die positieve kans van bezuinigingen. Doen!

Should scientists “dumb down” what they write in order to convey clearly the conclusions they draw from their research?

US Researcher

This goes to the heart of what it means to be a good scientists. Also in The Netherlands a rather implicit redefinition seems to be going on in which the amount of coverage in press and (scientific) media becomes an important part of the definition of the quality of the scientist and the science. Whereas a good scientist who does innovative work will fin dit hard to get citations and publications. But the opposite - a lack of citations and publications – does not by default imply innovative work.

To what extent is communication with the broad public part of the definition of a good scientist? And to what extent does the scientist need to do science & communication?

Some scientists appear to have a flair for both excellent science and the communication thereof with the broad public, as e.g. Robbert Dijkgraaf in The Netherlands. Other excellent scientists do not have the communication flair or skill. But that does not make them lesser scientists. It does make them professionals who are in need of communicative support in order to embrace the transparency and wish for accountability of science and the scientific process. Which by default consists of second-, third- and fourth guessing yourself.

Geld en open communities gaan niet samen. Dan is het gewoon handel en pr. Nu een ethische kwestie van een andere Theo inzake cultureel erfgoed: Bij restauratie en herbestemming van erfgoed of monumenten kan ook geschiedenis van het monument vernietigd worden. In nieuwe luister herstellen, moderniseren, aanpassen. Verval (= geschiedenis) ongedaan maken, daken en muren isoleren, extra dakramen aanbrengen, cv aanbrengen etc. Of erger nog: een eenvoudige boerderij opleuken met dakkapellen met kroonlijsten en de zaak ook nog wit schilderen. Indien er een ratio is van 0 tot 100, wat zou de maximale toelaatbare historische vernietigingsratio mogen zijn?



Theo Elsing (via de linkedin BMICE groep)

EthiekZaak heeft om 3.05 AM op 27 mei met nog 55 minuten te gaan van de 24 non stop ethiekuren met de volgende gedachten hierover:

• Iedere keuze daarin tussen de 0 en 100 is volstrekt arbitrair.
• Restauratie kun je ook als onderdeel zien van de evolutie van een monument, als onderdeel van de geschiedenis van een monument;
• Analogie met de integriteitscode waarin je maximaal 75 Euro als relatiegeschenk of betaling mag ontvangen. Zit daar integriteit in?
• Authenticiteit. Wat is dat in dezen?

Verder is het moeilijk voor ons om de ethische aspecten hieruit te halen. Wellicht heb je aan deze filosofisch ethisch geïnspireerde gedachten iets? Met meer informatie denken we graag verder. 

 De oorlogmisdadiger Faber: kun je een man van 89 die inmiddels 50 jaar rustig in Duitsland woont nog in de gevangenis stoppen?

Rene vd Vegt

Bij deze vraag spelen twee morele contexten: individueel en maatschappelijk.

-           Individuele context: deze man is oud en wellicht fragiel.

-           Maatschappelijke morele context: vergelding, genoegdoening, herstel.

-           Tevens spelen emoties over rechtvaardigheid: hij leeft voort in rust terwijl….

-           Een mogelijke analogie in de westerse samenleving kan de casus Demjanjuk zijn: wel veroordeeld, maar niet in de gevangenis. Mate van closure voor klagers.

-           En manier om het om te denken: kijk de documentaire Enemies of the People. Biedt volstrekt ander perspectief op recht, rechtvaardigheid, vergelding en vergeving.  http://enemiesofthepeoplemovie.com/

Wanneer heeft MVO een grotere morele waarde: als het wordt gedaan vanuit plichtethische of uit strategische motivatie? Dus: om het goede te doen, of om er zelf beter van te worden?

Florentine Hirdis

Kern van het verhaal: je hebt beiden nodig om MVO succesvol te kunnen maken. Het is verleidelijk om te kunnen zeggen dat MVO alleen goed is dat het intrinsiek gemotiveerd is, maar dan ga je voorbij aan het feit dat het een manier van ondernemen is en dat het gericht is op winst maken. Goed MVO is dus de plichtethische met de strategische motivatie combineren. Je begint eraan omdat je de intrinsieke motivatie hebt, en het wordt een succes omdat je slim onderneemt. Als je alleen maar MVO doet omdat je er winst mee maakt, dan verval je gewoon in manieren van efficient ondernemen en dan is het geen MVO meer.

Is de vraag wat beter is – deontologie of utilisme – daarmee zinvol?

Met dank aan Jelte de Kock

Hoe ga je om met objecten die op ‘onduidelijke’ wijze in je collectie terecht gekomen zijn of juist uit je collectie verdwenen zijn? Bijvoorbeeld een bruikleen dat je uitgeleend hebt (in de 19^e eeuw) en dat nooit is terugbezorgd. Dat ontdek je nu in de archieven en de betreffende instelling (aan wie je het uitgeleend hebt) wil het niet teruggeven. Want beschouwt het inmiddels als behorend tot de eigen collectie. Of natuurlijk de kunstobjecten die bij musea terecht zijn gekomen na de oorlog, maar waarvan vermoed kan worden dat ze uit Joods bezit afkomstig zijn.

Hoe ga je om met menselijke resten in een tentoonstelling/opstelling. Persoonlijk heb ik daar best moeite mee. Alsof er over het graf gelopen wordt van zo iemand… Laatst hadden we een tentoonstelling waarin een mummie lag opgesteld en een hoofd dat van een mummie afkomstig is geweest. Als je dan weet hoe belangrijk de Egyptenaren hun doodscultuur vonden en welk een waarde ze hechtten aan het ‘leven na de dood’, dan vind ik het best moeilijk te verteren dat zo’n hoofd in een tentoonstelling ligt.

 In het verlengde daarvan: de tentoonstelling ‘Bodies’ (zo heette hij geloof ik) met menselijke lichamen in een bepaalde chemische stof waardoor ze waren geplastificeerd. Welke mensen waren dat, hebben ze toestemming gegeven voor het gebruik van hun lichamen in dit soort tentoonstellingen? Of waren het, zoals de geruchten zeggen, Chinese gevangenen? En hebben zij dan wel toestemming kunnen geven, wisten ze waar ze zich aan verbonden, hebben ze zich überhaupt ergens aan verbonden?

Prangende vragen van Fieke Kroon. 

Als het gaat om bruikleen, dan is het primair een juridische vraag. EthiekTeam moest het antwoord schuldig blijven of dit soort zaken kunnen verjaren. De ethische kant van het verhaal zit in de zorgethiek. Dan gaat het om vragen als: hoe heeft de uitlener ernaar om gekeken? Hoe heeft degene die het geleend heeft, ervoor gezorgd? De herkomst van objecten is een andere vraag. Daarbij gaat het niet zozeer om de rechtmatigheid maar om de rechtvaardigheid van jouw bezit van het object. De centrale vraag is dan: komt het bezit eigenlijk iemand anders toe? En is die iemand te achterhalen? Als dat niet zo is, zijn er ook manieren om symbolisch terug te geven, wat een aantal musea inmiddels heeft gedaan. Bij die symbolische teruggave gaat het niet om het individu, maar gaat het om erkenning en respect voor de betreffende bevolkingsgroep als zodanig. Maar ook daar zitten haken en ogen aan. Want stel dat een familie blijkt recht te hebben op de Nachtwacht. Dan kan het eigendom overgaan zonder dat het bezit hoeft te veranderen. Maar de familie kan ook de Nachtwacht pertinent thuis willen hebben hangen. En dan heb je een ander vraagstuk. Dan gaat het om culturele waarde en de toegankelijkheid daarvan versus het recht op eigendom. Een interessante casus! Waar de Nederlandse overheid zeer ver op de toegankelijkheid kan gaan zitten: zie bijvoorbeeld in een heel ander verband de Betuwelijn en de onteigening die daar heeft plaatsgevonden. 

Als het gaat om menselijke resten in een tentoonstelling begint onze redenering bij het feit dat een museum een zeer westerse instelling is. Die ook een bewaarplicht op zich heeft genomen. Als je de dodencultuur als uitgangspunt pakt, dan had de mummie in de piramide moeten liggen. Dat is echter niet meer terug te draaien. In die niet ideale situatie is voor EthiekZaak dan toch de context leidend voor het morele verhaal. Is de enige waarde van het tentoonstelling van de mummie de marktwaarde (de blockbuster om klanten binnen te halen)? Of gaat het om het integer en oprecht vertellen van een verhaal (met een pluraliteit van stemmen) over Egypte en de dodencultuur. Die aandacht voor narrativiteit is voor EthiekZaak van belang in dezen. "Naaktheid van objecten" (objecten zonder context) daar zijn wij niet van!

BodyWorld.....Daarvoor hebben wij vanmiddag bij de discussie een nieuwe term uitgevonden: artitainment. Wij begrijpen dat de claim er ligt dat mensen getekend hebben voor het gebruik van hun stoffelijk overschot voor wetenschappelijke en informatieve doeleinden. Maar gaat dit nu verder dan informatie? Dan wetenschap? Want mensen staan opgesteld in bepaalde houdingen. De entertainment factor lijkt het primaat over de educatieve factor te hebben. En daar wringt m de schoen. Zit er nou een moreel verschil tussen educatie en entertainment? Wel als je vanuit de waarde van een museum kijkt. En ook als je vanuit de toestemmingsformulieren van de overledenen kijkt. De ethische vraag die hierachter zit: mag je meer doen met die lichamen als je in ieder geval al hun wens hebt gerespecteerd? Wij constateren dat het in dit geval niet lijkt te gaan om meer of minder, maar om anders.

27 mei, 2.56 AM.

Mijn vraag (ingenieursbureau): ik heb een internationale onderneming en verkoop mijn producten over de hele wereld. Ik heb ook een aantal vestigingen in Indonesie. Om zaken te doen in die contreien is het soms nodig om mensen wat geld toe te stoppen, dat hoort nu eenmaal bij die cultuur. Vanuit Westers oogpunt is dat niet gewenst. Hoe zou je toch zaken kunnen doen als Westerse onderneming met dit soort landen???

Antwoord 2.53 uur:

Waarschuwing: Elke zinvolheid in dit antwoord berust op toevalligheden.

Wij spraken net een zeer eminente professor ethiek die stelde dat bij moeilijke ethische kwesties vaak allang duidelijk is wat de goede manier van handelen is. Da’s toch knap lastig als je met je attache koffertje en idealistisch hart in Indonesie arriveert en eerst wordt geacht de douane wat toe te schuiven alvorens zij je doorlaten. Wat is goed hier? Hoe kan je nu zuiver zakendoen? Maar soit, hij heeft gelijk. Je weet wat het goede is: geen geld toestoppen. Maar je wil iets bereiken in dat land, je wil naar binnen en kan niet wachten. Daarnaast doet je concurrent het ook. Maar dan toch nog steeds niet betalen? Dan heb je een sterke moreel uitgangspunt in je kop en is het tijd om je strategie uit te stippelen voor anderszaken doen met Indonesie. Om de tafel met ze.

Vraag 25 Advocaat: Mag je je client vragen zich anders voor te doen dan hij is? En dit alles dan in het kader van het beste resultaat voor de client. En waar ligt dan de grens?

Je kunt je client bijvoorbeeld vragen zich netjes te kleden voor een zitting, maar je kunt hem ook vertellen dat het beter is om bepaalde standpunten in te nemen die in realiteit wellicht ver van hem af staan.

Antwoord 2.36 uur: Uit ethisch (op huidig tijdstip gecompromitteerd) oogpunt is het interessant te kijken of je met deze vraag naar je client recht blijft doen aan de werkelijkheid. Niet losstaand van het gegeven dat een advocaat wordt geacht de feiten zo in te zetten dat het haar client het beste resultaat levert. DIt is aan het professionele oordeel van de advocaat.

Ander punt dat mogelijk speelt is de autoriteitspositie van de advocaat en het risico op onvrijwillige act.

NIet dat alles wat je vrijwillig doet nou zo ideaal is....

de huidige euthanasiewetgeving gaat alleen op voor minderjarigen van 12 jaar en ouder. voor jongere kinderen geldt dat geen euthanasie gepleegd kan worden. paul brand bepleit in zijn boek'de stoel van god' dat wat we volwassenen bieden en gunnen (rustig en pijnloos doodgaan), ook voor jonge kinderen moet gelden in hun stervensfase om ze hierin zoveel mogelijk te ondersteunen. zou de wet op dit punt moeten worden aangepast?

prof. mr. drs. Marielle Bruning, Universiteit Leiden

Wij kunnen hier op dit moment slechts enkele overwegingen meegeven die voor EthiekZaak spelen. Al het andere zou geen recht doen aan deze vraag. Daarom de volgende punten:

•  rustig en pijnloos sterven gunnen we iedereen;
•  euthanasie is in essentie iets dat je over jezelf beslist. In hoeverre is daar hier sprake van?
• 12 jaar lijkt een arbitraire grens. Wederom; de behoefte aan een tastbare grens is begrijpelijk, maar is dat door begrijpelijkheid te rechtvaardigen? Of moeten we daar toch anders naar kijken en meer durven te twijfelen?
•  in deze leeftijdscategorie mag het kind over geen enkele medische handeling beslissen, dus waarom zou dat dan wel over euthanasie mogen? En wat zou dat dan betekenen voor andere (medische) handelingen?
•  zit dit nu in een hoek analoog aan euthanasie voor dementerenden waarbij je in essentie ook een besluit over een ander zou nemen? Of is dit toch een ander verhaal? EthiekZaak blijft het antwoord schuldig, maar wil wel de vraag stellen. 
•  Een kind is zeer beïnvloedbaar, wat een punt van ethische zorg is. 
• Het is zeker wel belangrijk wat kinderen zelf willen. Onze intuïtie: dat gesprek moet eerst eens op gang komen, zonder meteen in juridische termen te denken. 

Food for thought.