Vraag 4 (Crystallize Allround Design) Ik had ooit op school een gast-college van een duitse concept-denker. Een mooie man, best wel oud in mijn toenmalige ogen.

Hij stelde een vraag: "Zou je ooit en pistool willen ontwerpen?"

De discussie voerde van "nee nooit in mijn leven" tot "ja tuurlijk, mits het wapen onze vrijheid waarborgt".

Hij verfijnde zijn vraag:" zou je ooit een pistool van 'kunststof' (plastic dus) willen ontwerpen?"

Tot voor die vraag bemoeide ik me niet al te veel met de discussie, maar de reactie die 'men' gaf baarde me zorgen. In de ogen van de "goe-gemeente" maakte het geen verschil of het wapen van kunststof was of niet.

Waarom zou ik een kunststof pistool willen ontwerpen? Wat zou het doel zijn van een dergelijk wapen? Nog even los van het gegeven dat het een technologisch kunststukje zou zijn....

Ik realiseerde me dat een dergelijk wapen eenvoudig door de metaal-detector kan worden gesmokkeld. Zeker als de kogels ook van kunststof zouden zijn (maar wel degelijk de beoogde schade uit zouden kunnen richten).

Tevens bedacht ik me dat een dergelijk wapen nooit zou worden gebruikt door partijen die een vergunning hebben om een pistool te trekken. Immers, waarom moeilijk doen als het beter kan?

Ik verzette me hevig tegen het kunststof pistool. Het enige doel ervan is tenslotte dat kwaadwillenden kwaad willen doen.

Ik wil nooit in mijn leven iets ontwerpen waar nietsvermoedende burgers de dupe van worden...

Bovenstaand voorbeeld lijkt me duidelijk. Maar wat doe ik als ik een stand, product of poster maak waardoor die zelfde nietsvermoedende burger besluit z'n vakantiegeld uit te geven aan het product dat ik help te verkopen??

Is dat niet het zelfde?

In mijn ogen een ethisch dilemma.

Antwoord: Bijvoorbeeld: bij het afrekenen van je volle benzinetank (van je onethisch grote auto) word je het hele productenarsenaal van Nestle onder je neus gedrukt. Hoever kan marketing gaan? Welke ethische grenzen zijn er behalve het irritatieniveau van de nietsvermoedende op-dieet-zijnde klant?

EthiekZaak zegt: ethische grenzen? Klein allergiepuntje van EthiekZaak. Wat is goede marketing? Een goede marketeer weet behoeften van de klant te creëren en hierin te voorzien. Je concurrent niet zwart maken, eerlijke informatie over je product leveren. Punt blijft dat de marketeer de klant pakt op zijn emotie en daar zit hem de ethische relevantie. Degelijke ethische reflectie over het goed uitoefenen van je vak is nooit weg en durf dat te doen met je collega’s (en met EthiekZaak) maar zeker ook met de argeloze consument die ook gewoon een denkend en beslissend mens blijkt te zijn.

Vraag 2 UTwente: Is een verkeerde studiekeuze een kostenpost, of zijn verkeerde studiekeuzes een gevolg van de ontwikkeling van leerling en student en moeten we een verloren studiejaar zien als investering in de kwaliteit van onze hoger opgeleiden?

Ethische aspecten in deze vraag zijn wat is ‘verkeerd’ in een studiekeuze, wat betitel als ‘verloren’ studiejaar en wat is ‘kwaliteit’.

Onderliggende vraag is: betaal je als samenleving mee aan het leerproces van een leerling?

Mooie bak ethische vragen denken wij zo. Waar we graag later ons in willen storten.

Punt dat wij nu maken is de verantwoordelijkheid die je als student hebt voor een goede studiekeuze, het leren van de keuzes die je maakt. En een beetje voortschrijdend inzicht is nooit verkeerd.

Ethische Vraag 1 van UTwente: Waar stel je de grens als docent wanneer je met lastige leerlingen wordt geconfronteerd?

Maak je het jezelf makkelijk door met een onvoldoende te strooien, probeer je achter de reden van lastig gedrag te komen, of accepteer je dat je als docent kunt worden uitgedaagd en probeer je dat om te denken?

Wat is een lastige leerling? Een leerling die niet is wat de docent voor ogen heeft, een leerling die weigert intellectueel pijn te lijden, een leerling die lui is.

Wat is voor de docent de strekking van een onvoldoende?

Wij zeggen: je bent als leerling en docent op elkaar aangewezen, je maakt samen deel uit van het lesproces zij het in een overvolle collegezaal, muffig klaslokaal of virtuele leeromgeving. Daar maak je iets moois van met elkaar.

Neemt niet weg dat sommige leerlingen gewoon onuitstaanbaar zijn en sommige docenten geen les kunnen geven. Dat is niet erg – that’s part of life.

De interactie aangaan is echter ook een keuze.

Loopt de interactie leerling docent stuk op onverschilligheid leerling of docent kan je donder opzeggen dat je in termen van polarisatie bezig bent en niet in termen van dialoog.

Dialoog betekent dat je de bereidheid hebt om te twijfelen aan alles wat je goed en nuttig acht.

EthiekMarathon gestart!
Laat die vragen maar komen.

Stilte voor de storm bij EthiekZaak...

http://www.iupui.edu/~mstd/a403503/ethicsbowl1.html

Wie is er bang van ethiek?

“Je zou het in termen van kwaliteit moeten plaatsen, want dat is voor mensen een herkenbare term en kwaliteit is toch eigenlijk wat ethiek is.” “Leuk! Maar hoe zit het met jullie sense of urgency bij mogelijke klanten? Want die moet er wel zijn, dat moet je je klanten wel kunnen vertellen.” “En eh….jullie denken dat met ethiek geld valt te verdienen?”

Op acquisitiepad komen wij van alles tegen. Veel enthousiasme maar ook goedbedoelde  en oprechte bezorgdheid over de toch wel niet te onderschatten complexiteit van ethiek. En de onmogelijkheid juist op dit onderwerp een bloeiend bedrijfje op te bouwen.

 

Maar dat is nu juist wel wat we gaan doen. Ethiek succesvol in de markt zetten. Zonder dat te verpakken in termen van “kwaliteit”, “communicatie” en wat dies meer zij. Dat zijn vakgebieden die ieder hun eigen logica, hun eigen discours hebben. Waar ethiek onder, naast, tussen en doorheen zit. Dwars door die discoursen heen willen wij naar de basis, de fundamentele vragen bij de kop vatten om van daaruit richting te vinden en te geven. Daar hoort bij dat je het beest bij de naam noemt. En die naam is ethiek. Waarom die naam angst in lijkt te boezemen? Dat is een interessante vraag waarvoor wij het antwoord nog zoeken. Is het een diepgewortelde angst voor een wijzend vingertje? Een verborgen schuldgevoel? Of een afkeer van het ongenaakbare en onpraktische imago van het ethiek vakgebied? Iets anders? Wie het weet, mag het zeggen. Als het even kan op dit blog.

Ethiek dus. Puur en werkbaar. Dat is waar we voor gaan. En nee, daarbij gaan we ook niemand een sense of urgency aanpraten. Dat vinden we namelijk ongepaste bangmakerij en bovenal ook ongemanierd. Want zeg nou zelf: zou jij een consultant willen die je feitelijk vertelt dat je te dom bent geweest om iets te zien wat op het kritische pad van je organisatie en je werk staat? Wij niet. Daarom geen sense of urgency sales vanuit EthiekZaak. Wel een open uitnodiging om via ethische wegen lastige vragen te stellen en aan te pakken. Die vragen waarvan iedereen eigenlijk vindt dat ze aan de basis van goed werken staan.

Kortom: wij slaan onverdroten en doelbewust het moeilijke pad in. Weg van het streven naar gemak en hapklare brokken. Met humor en enthousiasme. Want: “The ideals which have always shone before me and filled me with the joy of living are goodness, beauty, and truth. To make a goal of comfort or happiness has never appealed to me; a system of ethics built on this basis would be sufficient only for a herd of cattle.” (Albert Einstein). En zo is het. Op naar de volgende opdracht(en) dus!

Over Ethiek en Boerenwijsheid

EthiekZaak is op acquisitiepad. Spannend, leuk, opwindend, confronterend en inspirerend. Vrijwel iedereen wil het graag over ethiek hebben. De term ethiek intrigeert, daagt uit, confronteert, inspireert en verwondert. Verwondert omdat het voor velen als nieuws komt dat je vragen binnen organisaties wel degelijk productief vanuit ethisch perspectief op kunt pakken. Een terugkerende vraag daarbij is hoe ethiek zich verhoudt tot boerenwijsheid. In deze blog geeft dr. Mariette van den Hoven van het EthiekInstituut van de Universiteit Utrecht haar visie daarop. Zij promoveerde op commonsense morality and was in 2010 samen met Lieke van der Scheer en Dick Willems redacteur van de publicatie Ethiek in discussie: praktijkvoorbeelden van ethische expertise. 

Ethiek en Boerenwijsheid

dr Mariette van den Hoven, EthiekInstituut Universiteit Utrecht

Voor veel mensen staat buiten kijf dat er ethische leefregels zijn: je mag niet liegen, niet stelen en je moet respectvol omgaan met medemens, dier en natuur. Deze regels, veelal door de opvoeding doorgegeven, helpen om je gedurende het leven in de spiegel recht aan te kunnen blijven kijken en werken als een soort stem van het geweten (zoals we deze uit de stripboeken maar al te goed kennen). Echter, op het moment dat we in de samenleving voor nieuwe vraagstukken komen te staan, helpt deze boerenwijsheid ons niet altijd even goed en wordt het naleven van leefregels minder eenvoudig. Een moeder van 63 uit Harlingen, de mogelijkheid je eicellen in te vriezen in Amsterdam, of de keuze in Maastricht om geen kinderen met erfelijke borstkanker te willen krijgen, zijn keuzen die sterke ethische oproepen, terwijl die gebeurtenissen tegelijkertijd ook lastig te duiden zijn. Mensen kunnen hier namelijk niet langer een beroep doen op vuistregels als ‘respectvol omgaan met medemens, dier en natuur’ en gaan in plaats daarvan bij hun gevoel te rade. ‘We’ vinden een 63-jarige zwangere vrouw onnatuurlijk, en screening op het  borstkankergen voor implantatie van een embryo werd als een aantasting van de menselijke waardigheid bestempeld. Sterk gevoelde, maar tegelijkertijd arbitraire reacties. Want we grijpen immers heel vaak in in de natuurlijke gang der zaken. De gemiddelde gemiddelde geneeskundige behandeling vinden we vaak helemaal niet problematisch. Waarom zou een zwangerschap op 63 jarige leeftijd anders zijn dan die van een 45 jarige? Waarom zou het screenen op ernstige andere erfelijke aandoeningen bij een embryo niet als ook als aantasting van menselijke waardigheid worden beschouwd? Kortom, onze intuïties zijn niet altijd voldoende. Ze kunnen wel een begin zijn. Een begin van het vragen naar nadere onderbouwing. Die onderbouwing kan worden gegeven bijvoorbeeld door de intuïties te testen op consistentie. En/of door te benoemen welke interpretatie van een principe of een waarde in een bepaalde situatie het meest aannemelijk is. Ons boerenverstand helpt ons op weg, kritisch nadenken scherpt ons morele denken. Op eenzelfde manier moeten we daarom ook sceptisch kijken naar mensen die menen dat ethiek een kwestie van ‘wennen’ is, of dat ieder mens met een beetje gezond verstand en levenservaring er wel wijs uit zal worden. Toenmalig minister Plassterk wond er in zijn columns voor Buitenhof er geen doekjes om: ethisch oordelen kan iedereen, zelfs de eerste beste taxichauffeur. Ondanks dat opvoeding, levenservaring en gezond verstand ons heel ver kunnen brengen gaat deze denkrant wel voorbij aan heikele punten. Veel ethische vragen kenmerken zich doordat er geen evident antwoord voor is. Het zijn grijstinten in een wereld die als zwart-wit wordt voorgespiegeld. Vragen die meer nodig hebben dan een vuistregel om tot een afgewogen keuze te komen van wat ‘goed is om te doen’. Bijvoorbeeld als vrouwen geen geschikte levenspartener vinden waarmee ze hun kinderwens willen vervullen. Het vraagt nadenken op een ander niveau. Een niveau dat zich kenmerkt als gestructureerd, systematisch en kritisch. Pas dan kunnen we, wellicht misschien, onderbouwde uitspraken doen over eicelopslag, preïmplantatie genetische diagnostiek of zwangere ouderen. Laten we dit achterwege, dan hebben we niet meer dan onze onderbuikgevoelens om op te varen, en ons daarmee blind te staren.